2023/07/18

Amerikako ekonomiak 1984tik izandako hazkunderik handiena izan zuen 2021ean, COVID-19aren pandemiarekin lotutako konfinamenduak utzi ahala. 2022an, ordea, hazkundea nabarmen moteldu zen, Erreserba Federala bere diru-politika gogortzen hasi zelako. Bere xedea: inflazio-presio handiak hoztea ekonomia hondoratu gabe.
Iaz, higiezinen jarduerak behera egin zuen eta manufakturak atzeraldian sartu ziren. Hala ere, lan-merkatua indartsu mantendu zen, eta jarduera ekonomikoak arrazoizko mailetan jarraitu zuen. 2023an, joera berbera dela dirudi, baina galdera nagusia da zer gertatuko den ondoren: lurreratze ekonomiko leuna izango dugu, behartu bat izango dugu, ala tarteko zerbait? Eta lurreratzerik ez bada?

• Zer da lurreratze leun bat? Lurreratze leuna da banku zentralak ekonomia eskaria eta inflazioa geldiarazteko adina hozten duenean, baina krisi ekonomikorik eragin gabe eta lan-merkatua amildu gabe. Hori da Erreserba Federalaren helburua; baina hori lortzeko, trebetasuna ez ezik, zorte handia ere behar da.   
• Zer da lurreratze behartu bat? En una palabra: atzeraldi ekonomikoa. Hori da ekonomialari askok iragarri dutena, 1980tik egindako moneta-doikuntzaren kanpaina oldarkorrenaren ondorioak ekonomian iragazten diren heinean. Inflazioa ez bada lasaitzen edo Fed-ek politika akats bat egiten badu, lan merkatua kolapsatu egin daiteke, eta horrek ekonomia hondoratu egingo luke. Powellek eta, batez ere, Bidenek ez lukete agertoki hori nahi.   
• Ba al dago erdibiderik? Bai. "Hazkunde ekonomikoaren atzeraldia" deiturikoak epe luzeko potentzialaren eta goranzko langabezia-tasen azpitik dagoen hazkunde ekonomikoko aldi luze bat dakar, baina ekonomiaren erabateko uzkurdurarik gertatu gabe.   
• Eta "lurreratze eza"? 2020an pandemia agertu arte, Australiako ekonomiak 30 urte zeramatzan atzeraldi ekonomikorik gabe. Atzeraldiek osagai ziklikoa dute, baina ez dira inola ere saihestezinak. "Lurreratze ezaren" -2023aren hasieran hasi dira erabiltzen termino hori- agertokiak ekonomiaren bizkortzea dakar, baina ez du geldiarazten desinflazio-joera. Ingurune horretan, ekonomiaren joera horrek ez luke amaierarik izango.   
• Fed-ek handitu al dezake inflazioaren epe luzerako helburua egungo %2tik? Analista batzuek kritikatu egin dute %2ko inflazio-helburuaren definizio arbitrarioa. Zergatik ez zabaldu %2,5era edo %3raino?, diote. Fed-ek nabarmendu du ez dutela aukera hori aintzat hartu, eta %2ko helburua utziezina dela. Hala ere, argi utzi dute prest daudela aldi batez inflazioa helburutik gora izateko, batez ere beherantz jotzen badu. Azken batean, Fed-ek ez du ekonomia hondoratu nahi inflazioa bere helburura azkar itzultzeko bakarrik.   
• Lortu al du inoiz Fed-ek ekonomiaren lurreratze leuna? Bai. 1994-1995ean, Greenspan buru zela, Fed-ek bere interes-tasak bikoiztu eta %6an jarri zituen, eta hazkunde ekonomikoa moteltzea lortu zuen, zikloarekin amaitu gabe. Moneta gogortzeak, ordea, galera handiak eragin zizkien errenta finkoko inbertitzaileei (baina ez 2022an jasandakoen bezainbestekoak) eta Kaliforniako Orange konderriko finantzen porrota ekarri zuen. 
• Porrot egin dute beste ahalegin guztiek? Guztiz ez. Fed-ek lurreratze "nahiko leunak" lortu izan ditu azken mende erdian. 2001ean atzeraldi oso arina gertatu zen, 8 hilabete eskasekoa.